VS zet Venezolaans 'kartel' op de terreurlijst, nieuwe fase in de spanningen
24 november 2025 20:49
De VS bestempelt het zogenoemde Cartel de los Soles ('Het Kartel van de Zonnen') als buitenlandse terroristische organisatie. Daardoor krijgen Amerikaanse instanties meer bevoegdheden om deze organisatie aan te pakken.
De Amerikaanse buitenlandminister Rubio kondigde de stap eerder deze maand al aan. Venezuela noemt het besluit "belachelijk" en zegt dat het kartel niet bestaat.
Aan het hoofd van dat kartel staat volgens de Amerikanen de Venezolaanse leider Maduro, zonder daar bewijs voor te leveren. Rubio stelt dat het Zonnenkartel Venezuela in zijn greep houdt. Ook zouden andere hooggeplaatste leden van Maduro's regering onderdeel zijn van de terreurgroep. Met dit label plaatst de VS in feite dus de hele Venezolaanse regering op de terreurlijst.
De regering-Maduro heeft herhaaldelijk betrokkenheid bij het kartel ontkend. Volgens Maduro probeert de VS met deze escalatie controle te krijgen over Venezuela's enorme oliereserves. De VS erkent het regime van Maduro niet.
Nieuwe opties voor de VS
De spanningen tussen Venezuela en de VS zijn de afgelopen maanden opgelopen. Het Amerikaanse leger heeft sinds september al meer dan twintig boten opgeblazen die volgens de regering-Trump drugs vervoerden. Meer dan tachtig opvarenden zijn daarbij gedood.
Ook heeft de VS de militaire aanwezigheid in het Caribisch gebied uitgebreid. Deze maand zetten de Amerikanen nog het grootste vliegdekschip ter wereld in, om naar eigen zeggen 'illegale activiteiten in de regio op te sporen, in kaart te brengen en te verstoren'. Het is voor het eerst in meer dan dertig jaar dat Washington zo veel militaire macht inzet in Zuid-Amerika.
De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth zei vorige week dat het terreurlabel "een hele reeks nieuwe opties" zal bieden om druk uit te oefenen op Maduro. Welke opties dat precies zijn, liet hij in het midden. Hij weigerde te zeggen of het Amerikaanse leger overweegt doelen in Venezuela aan te vallen.
De Venezolaanse buitenlandminister Cabello beschuldigt de VS ervan via deze weg de dodelijke aanvallen op Venezolaanse boten te rechtvaardigen. "Venezuela verwerpt categorisch, resoluut en absoluut dit nieuwe en belachelijke verzinsel van de Amerikaanse buitenlandminister."
Eerder zei de Colombiaanse president Petro op X dat het kartel niet bestaat. "Het is een fictief excuus van extreemrechts om regeringen omver te werpen."
Decreet
Tot dit jaar hadden in de VS alleen terreurorganisaties zoals IS en al-Qaida het label van buitenlandse terroristische organisatie. Deze groepen zijn verantwoordelijk voor een reeks aanslagen in Europa en de VS, waaronder 11 september. Sinds Trump weer president is, heeft hij acht Latijns-Amerikaanse criminele organisaties aangewezen als terroristische organisaties die betrokken zijn bij drugshandel.
Zes ervan zijn drugskartels uit Mexico, de andere twee zijn bendes uit Venezuela en El Salvador. Het is een stap die Trump al had aangekondigd in een decreet dat hij tekende op 20 januari, de dag van zijn inauguratie. Met het terrorisme-label gaat voor Trump een langgekoesterde wens in vervulling: een hardere aanpak van deze criminele organisaties staat al jarenlang op de agenda van de Amerikaanse president.
Systeem van corruptie
Al in de jaren 90 werd gesproken over het Kartel van de Zonnen. De naam verwijst naar de zonvormige insignes die hooggeplaatste Venezolaanse militairen dragen. Zij zouden bij drugshandel betrokken zijn.
Mike LaSusa, een expert op het gebied van georganiseerde misdaad zegt tegen de BBC dat de naam al snel werd gebruikt voor alle Venezolaanse functionarissen met vermeende banden met drugshandel, ongeacht of zij onderdeel waren van dezelfde organisatie.
InSight Crime, een denktank gespecialiseerd in georganiseerde misdaad in Latijns-Amerika en Caribisch gebied, zei eerder dat het te simpel is om te zeggen dat Maduro het kartel leidt, en zei dat het "nauwkeuriger wordt omschreven als een systeem van corruptie waarbij militaire en politieke functionarissen profiteren van het samenwerken met drugshandelaren."
Eerder zeiden ook experts tegen de NOS dat het Kartel van de Zonnen iets heel anders dan het Sinaloa-kartel of het Colombiaanse Medellín-kartel. "Het is een systeem van contacten, niet één persoon is de baas."
Trump heeft zijn pijlen gericht op Venezuela. Een op papier steenrijk land, maar in de praktijk allerminst. NOS op 3 maakte deze video erover:
Met AI probeert Mali de Franse taal op een zijspoor te zetten
24 november 2025 20:20
Bambara, fulfulde, tamashek: het is slechts een greep uit de dertien officiële talen van het West-Afrikaanse land Mali. Tot voor kort behoorde het Frans, de taal van de voormalige kolonisator, ook tot dat rijtje. Maar met de invoering van een nieuwe grondwet kwam daar in 2023 een einde aan.
Toch is de Franse taal nog alom aanwezig: in de politiek, in het zakenleven en ook in het onderwijs. Hoewel thuis vooral Malinese talen worden gesproken, leren kinderen op school nog altijd lezen en schrijven in het Frans. Dat moet veranderen, zeggen de Malinese machthebbers. Kunstmatige intelligentie kan daarbij helpen.
In een klaslokaal aan de rand van de hoofdstad Bamako is het muisstil als Mamadou Dembele het woord neemt. Lopend tussen rijen van houten schoolbankjes legt hij een twintigtal leerlingen uit waarom hij vandaag voor de klas staat: ze gaan verhalen lezen in het Bambara, de meest gesproken taal in Mali.
Frans blijft dominant
"Voor het eerst", zegt Clarisse Yasségué Togo (13). "Het is fijn dat we dit nu leren. Het helpt ons om beter met vrienden te kunnen praten, want op school spreken we alleen maar Frans."
Dat geldt voor de meeste scholen in Mali, waar Frans nog altijd de dominante taal is. "Deze kinderen hebben allemaal al leren lezen en schrijven", legt Dembele uit. "Maar in het Bambara doen ze dat vandaag voor het eerst."
Dembele werkt voor RobotsMali, dat is gericht op onder meer innovatie en ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. De afgelopen jaren heeft de organisatie meer dan honderd verhalen in lokale talen vervaardigd, met behulp van verschillende AI-programma's. Dat is nodig, zegt de organisatie, omdat vrijwel alle kinderboeken in Mali nog Franstalig zijn.
Nadat Mali van Frankrijk onafhankelijk was geworden, in 1960, zijn er al meerdere pogingen gedaan om het Franstalige onderwijs te vervangen door talen zoals het Bambara. Dat mislukte keer op keer, vooral vanwege een tekort aan middelen en een gebrek aan politieke wil.
Maar de relatie met Frankrijk is in de afgelopen jaren drastisch veranderd. In 2020 greep een junta de macht, in 2021 volgde een tweede staatsgreep. Van de banden met Frankrijk bleef weinig over: de militaire antiterreurmissie Barkhane onder leiding van Frankrijk werd opgedoekt, Franse televisie- en radiozenders gingen op zwart.
Hoewel het schrappen van het Frans als nationale taal vooral een symbolische zet lijkt, wordt die ook gezien als een nieuwe poging om langzaamaan de taal van de oude koloniale machthebbers op een zijspoor te zetten.
Van ChatGPT tot Leonardo
RobotsMali zet programma's als ChatGPT en Claude in om de verhalen te schrijven, onder toeziend oog van auteurs die waar nodig aanpassingen maken. Vertalen gebeurt met behulp van Google Translate; bijpassende plaatjes worden gemaakt met beeldgeneratoren zoals Leonardo.
"De verhalen zijn geïllustreerd", knikt Dembele. "Dat helpt om de link te leggen tussen woorden en beelden." Op een laptop scrolt hij langs de verhalen die de scholieren vandaag krijgen voorgeschoteld: van traditionele sprookjes tot meer eigentijdse verhalen over de oorlog in het land.
Eén voor één lezen de leerlingen hardop voor. De eerste paar zinnen gaan nog met horten en stoten. Maar al snel krijgen ze het ritme te pakken. "Op straat praten we altijd in het Bambara," zegt Abdoul Jabour Bengoly (15). "Dus het is belangrijk dat we die taal goed leren."
Nog belangrijker is het voor kinderen die bijvoorbeeld vanwege in de oorlog in het land moeilijkheden hebben om naar school te gaan. Meer dan de helft van de Malinezen kan niet lezen of schrijven. Door nationale talen voorop te stellen wordt de drempel lager, zegt Dembele. "Ik denk dat het ons land enorm vooruit kan helpen."
Omstreden hulporganisatie GHF stopt, voorkwam hongersnood Gaza niet
24 november 2025 20:17
De omstreden noodhulporganisatie Gaza Humanitarian Foundation (GHF) stopt met het leveren van noodhulp in de Gazastrook. De organisatie zegt dat de missie is voltooid.
Internationale organisaties hadden vanaf het begin felle kritiek op de gang van zaken bij de GHF. Honderden Palestijnen die hulp zochten werden gedood, de hulppunten lagen op afgelegen plekken en er werd veel te weinig voedsel uitgedeeld. Eind augustus werd officieel hongersnood vastgesteld in een deel van Gaza.
De GHF werd begin dit jaar door de Verenigde Staten en Israël opgezet, nadat Israël maandenlang helemaal geen hulp had toegelaten in Gaza. Volgens de organisatie was het doel om een alternatief te bieden voor hulp vanuit de Verenigde Naties en andere humanitaire organisaties, omdat die voortdurend door Hamas ingepikt zou worden. Hulporganisaties bestrijden dat.
In een statement stelt de GHF nu dat er de afgelopen maanden een gedisciplineerde, mensgerichte humanitaire organisatie is neergezet. "In 4,5 maanden zijn 187 miljoen gratis maaltijden direct geleverd aan burgers van Gaza - veilig, efficiënt en zonder één geval van plundering."
Opgezet voor politieke doelen
Al voor de GHF eind mei feitelijk begon met het uitdelen van voedsel was de organisatie zeer omstreden. De organisatie zou niet onafhankelijk zijn, zoals internationaal recht voorschrijft, en alleen maar zijn opgezet om militaire en politieke doelen van Israël te bereiken, stelden de VN en de grote hulporganisaties die al tientallen jaren de Palestijnen in Gaza ondersteunen.
Zo waren er maar vier distributiepunten, waarvan drie in het zuiden van Gaza. Op die manier werden Palestijnen in feite gedwongen om daarnaartoe te gaan. De GHF beloofde meer hulppunten, ook in het noorden, maar die kwamen er niet. Hulporganisaties stelden daarom dat de zogenaamde hulpposten een instrument waren om Gaza etnisch te zuiveren.
De hulp die via de GHF werd geboden, is altijd verre van toereikend geweest. Aan alles was een enorm tekort. Om de spullen bij de hulpposten eerlijk te verdelen, zette de GHF gezichtsherkenning in. Maar het vermoeden was dat het systeem alleen maar bedoeld was om militanten op te sporen.
Dagelijkse beschietingen
Daarnaast mondde het uitdelen van de noodhulp vanaf het begin uit in chaos en geweld. Vrijwel dagelijks werden mensen beschoten die bij hulpposten eten wilden bemachtigen. Volgens de VN zijn meer dan 1400 Palestijnen op deze manier gedood en 4000 verwond. Israël heeft steeds ontkend dat er opzettelijk op Palestijnen werd geschoten en hield vol dat zij gevaarlijk gedrag hadden vertoond.
Het bleef altijd schimmig hoe de GHF in elkaar zat. Nooit werd duidelijk waar het geld voor de organisatie vandaan kwam. Israëlische media meldden al vroeg dat Israël zelf de grootste geldschieter was. Israël ontkende dat.
Begin augustus riep de VN op om de GHF onmiddellijk te ontmantelen. Toen Israël en Hamas in oktober tot een staakt-het-vuren kwamen, werden de distributiecentra van de GHF al gesloten. De organisatie blijft bestaan als ngo, en zegt paraat te blijven om weer op te schalen zodra er nieuwe humanitaire nood is.
Op deze beelden van afgelopen voorjaar is goed te zien hoe de voedselverdeling van de GHF uitliep op chaos:
Podcast De Dag: het omstreden 28-puntenplan voor Oekraïne
24 november 2025 19:33
President Zelensky noemt het een van de moeilijkste momenten in de geschiedenis van Oekraïne. Hij moet beslissen of hij een 28-puntenplan van de Amerikaanse president Trump accepteert. Volgens Zelensky is het een keuze tussen de VS als bondgenoot en de waardigheid van zijn land.
Van Europese zijde ligt er nu een tegenvoorstel. Wat ligt er precies op tafel? Podcast De Dag bespreekt de plannen met Ruslandkenner Hubert Smeets.
Volgens Smeets is Oekraïne oorlogsmoe, staat het met de rug tegen de muur. Maar dat hoeft volgens hem niet te betekenen dat ze zullen buigen voor Rusland. "Het Kremlin zal er nog van opkijken hoeveel weerzin er tegen Rusland is", aldus Smeets.
Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!
Onze podcasts:
De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.
Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.
Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.
Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.
De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.
Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.
Geen bewijs voor drones, maar volgens experts moeten we alert zijn
24 november 2025 19:29
Afgelopen weekend zette defensie wapens in tegen drones bij vliegbasis Volkel en legden drones het vliegverkeer in Eindhoven plat. Eerder werden ook bij Terneuzen en Oostkapelle drones gesignaleerd.
Maar bewijs dat er drones in het spel waren, blijft uit. Hoe kan dat? En moeten we ons nu wel of geen zorgen maken? De NOS stelde experts vijf vragen.
Om wat voor type drones gaat het?
Afgelopen weekend zei demissionair staatssecretaris Gijs Tuinman dat het in Eindhoven en Volkel om kleine drones ging "die gewoon in de MediaMarkt te koop zijn".
Maar bij experts is er twijfel of het in alle gevallen wel om drones ging. "Er zijn natuurlijk een heleboel observaties geweest, maar hard bewijs is er niet", zegt defensie-expert Patrick Bolder.
Verschillende experts wijzen op het gebrek aan sensoren en radars die drones kunnen detecteren en vastleggen. Volgens Bolder komt dat door het gebrek aan investeringen.
Waar komen die drones vandaan en wat komen ze doen?
"De drones zijn in ieder geval niet vanuit Rusland gevlogen", zegt Bolder. "Die afstand kunnen kleine drones niet afleggen." In Nederland zijn er momenteel 50.000 organisaties en personen die drones bezitten waarmee ze vliegen, blijkt uit cijfers van de RDW.
Maar dat hoeft volgens hem niet te betekenen dat de Russen er niet achter zitten. Hij wijst op de arrestatie van twee minderjarigen wegens spionage voor Rusland. Zij werden benaderd via Telegram. "Ook als het dus Nederlandse tieners blijken te zijn, zegt het nog niks en dat past in de Russische strategie."
Mocht Rusland erachter zitten, dan zijn er volgens experts twee mogelijke oogmerken: ontregelen en angst aanjagen of informatie inwinnen. "Bijvoorbeeld met camera's kijken naar wat het bewakingspersoneel doet en wat voor middelen Nederland heeft tegen drones", zegt hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga.
Waarom is er geen bewijs voor die drones?
Uit cijfers van de politie blijkt dat er tot november 2025 al een kwart meer meldingen van drones waren dan in heel 2024. Maar dat betekent volgens de Koninklijke Marechaussee niet dat er ook echt meer drones zijn dan normaal.
"Op de video's die we van burgers ontvingen, zagen we meestal vliegtuigen, satellieten, sterren of andere zaken die aangezien worden voor drones", schrijft een woordvoerder. Volgens Bolder zijn de veronderstelde drones steeds in het donker gespot "en dan is het moeilijk te zien".
De experts denken wel dat het uniek is dat defensie nu drones uit de lucht heeft proberen te halen, maar wijzen er ook op dat het naar buiten brengen strategie kan zijn. "Defensie laat hiermee zien: we zijn het zat. We hebben de middelen om dit tegen te gaan", zegt Osinga.
"Maar ze houden het verhaal ook vaag", zegt Bolder. "Wat er denk ik op duidt dat ze zelf ook niet zeker zijn van het bewijs."
Erik Stijnman, luitenant-kolonel bij instituut Clingendael, denkt ook dat bewustwording van het publiek zal helpen om meer maatregelen te kunnen nemen.
Waarom hebben die drones zo veel impact?
"Drones kunnen op een makkelijke manier veel schade aanrichten", zegt Osinga. Hij vindt het niet overdreven om het vliegverkeer een paar uur stil te leggen zoals afgelopen weekend op Eindhoven Airport. "Als zo'n drone in de motor of tegen de cockpit aanvliegt, heb je echt een groot probleem."
Stijnman legt uit dat sinds de oorlog in Oekraïne drones van "allerlei akelige dingen" worden voorzien, zoals wapens. "Met een beetje training en een softwareprogrammaatje kan elke 15-jarige best wel effect bereiken."
Maar volgens Bolder kunnen drones ook zonder toegevoegde wapens veel schade aanrichten, door bijvoorbeeld in elektriciteitsmasten te vliegen en het treinverkeer plat te leggen. "Je moet er dus alert op zijn en ze snel uitschakelen."
Moet ik me er nou zorgen over maken of niet?
Vooralsnog moeten we ons geen zorgen maken, zegt Stijnman. "Er zijn nog geen openlijke geweldsplegingen." Hij maakt zich meer zorgen om het feit dat iedereen nu een drone kan gebruiken. "Hoe gaan we daar op een verantwoordelijke manier mee om?"
Volgens Bolder moeten we ons vooral zorgen maken "om het feit dat we niet zijn voorbereid". "We hebben te weinig middelen voor detectie, identificatie en bestrijding. En daar moeten we in investeren."
Hoogleraar Osinga voegt toe dat we niet naïef moeten zijn. "We moeten alert zijn en we moeten ons bewust zijn van de tijd waarin we leven."
Polen houdt Oekraïner aan voor betrokkenheid bij spoorexplosie
24 november 2025 18:49
Polen heeft een Oekraïense man aangehouden voor betrokkenheid bij de explosie op een spoorlijn, ruim een week geleden. Polen beschouwt het opblazen van de spoorlijn als ongekende sabotageactie. De opgepakte Oekraïner, Volodymyr B., was volgens de Poolse officier van justitie betrokken bij de voorbereidingen.
Volgens het Openbaar Ministerie heeft de man de andere verdachten wegwijs gemaakt in het gebied en getoond waar de explosieven geplaatst konden worden.
'Aangestuurd door Rusland'
Tot nu toe is B. de enige verdachte die is gearresteerd en aangeklaagd. De Poolse autoriteiten verdenken twee Oekraïense mannen die door Rusland zouden worden aangestuurd van directe betrokkenheid.
Het tweetal is volgens Polen werkzaam bij de Russische geheime dienst en naderhand gevlucht naar Belarus, een trouwe bondgenoot van Rusland. Een van de twee mannen werd eerder bij verstek in Oekraïne veroordeeld voor sabotage. B. werd volgens het Poolse Openbaar Ministerie donderdag aangehouden en is inmiddels aangeklaagd.
Vorige week werden nog eens vier andere verdachten aangehouden. Drie van hen zijn inmiddels vrijgelaten. Een vierde persoon wordt niet beschuldigd van sabotage, maar van het verbergen van onder meer Russische paspoorten.
Polen gaat 10.000 militairen inzetten om de infrastructuur te beschermen, zoals het spoor. Dat merken ook deze treinreizigers:
Ruim een week geleden raakte een spoorlijn in het oosten van Polen op twee plekken zwaar beschadigd. De spoorlijn tussen de Poolse hoofdstad Warschau en Lublin wordt gebruikt voor het leveren van wapens aan Oekraïne, dat in oorlog is met Rusland.
Een treinmachinist merkte de schade aan het spoor bij het dorp Mika onderweg op en trok aan de bel. Het treinverkeer werd vervolgens stilgelegd. Ook elders werd een beschadiging ontdekt.