Klimaatonderhandelingen gaan moeizaam, maar een echt alternatief is er niet
12 december 2025 15:05
Een flets applausje kon er nog net vanaf toen op de laatste klimaattop in Brazilië werd afgehamerd. Achteraf waren de reacties op zijn best zuinig. Het was zelfs niet gelukt iets te zeggen over olie, steenkool en gas, de voornaamste veroorzakers van klimaatverandering.
Hoe anders was dat tien jaar geleden. Na het sluiten van het klimaatverdrag van Parijs klonk luid applaus. Diplomaten omhelsden elkaar. Daarop volgde een golf van optimisme en enthousiasme om klimaatverandering aan te pakken. Waarom lukt dat momenteel niet? En heeft het wel zin door te gaan met klimaattoppen?
"Parijs is gesloten op een moment dat de sterren goed stonden", zegt Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid aan de Technische Universiteit Eindhoven. Cruciale landen, zoals de Verenigde Staten, Australië en Canada, hadden leiders die voortgang wilden maken. Dat gaf druk op tegenstribbelende landen.
Lange weg naar succes
Er waren voordien al twintig toppen geweest. "Veel van die toppen waren niet succesvol", zegt De Coninck, "en sommige waren zelfs een regelrechte ramp, zoals die in Kopenhagen." Het is ook moeilijk het eens te worden. Er zijn bijna tweehonderd landen, met uiteenlopende belangen, die afspraken allemaal moeten steunen.
"Die aanpak heeft 25 jaar redelijk gefunctioneerd maar is nu failliet", zegt energie-expert Remco de Boer. Zeker bij de laatste toppen sijpelen volgens De Boer steeds meer andere onderwerpen, zoals handel, door in de discussies over klimaat. China wilde de EU bijvoorbeeld op klimaat niet steunen, omdat het af wil van een Europese heffing voor producten waarbij tijdens de productie veel CO2 vrijkomt.
Klimaat is niet het enige terrein waarop het lastiger is geworden afspraken te maken. De Verenigde Staten doen op diverse terreinen niet meer mee. Internationale organisaties als de VN verliezen invloed. In die omstandigheden is het lastig unaniem afspraken te maken.
Moeizame samenwerking
Vergeleken met tien jaar geleden staan de sterren nu minder goed, ziet ook De Coninck. Toch ziet zij geen goed alternatief voor het soms moeizame overleg met bijna alle landen.
Er zijn wel tal van vrijwillige samenwerkingsverbanden tussen landen. Zo is er een 'club' om het lekken tegen te gaan van methaan, een gas dat de planeet nog harder opwarmt dan CO2. Op die manier kunnen gemotiveerde landen sneller meters maken. Maar veel landen met grote belangen zitten dan niet aan tafel.
"Daarom zijn het geen echte alternatieven", zegt De Coninck. "Ze kunnen nooit zo goed werken als klimaatonderhandelingen met alle landen, ze kunnen die alleen versterken."
Onvermijdelijk zijn er periodes met minder vooruitgang. Het verdrag van Parijs leidde er volgens De Coninck toe dat er ook meer vrijwillige samenwerkingen kwamen. Niet alleen van landen, maar ook bedrijven en financiële instellingen.
Zeker voor de Europese Unie, die zich profileert als voorloper voor het klimaatbeleid, is de huidige situatie teleurstellend. Europees commissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra hield tijdens de laatste klimaattop in Brazilië nog een harde toespraak, en dreigde de deal niet te steunen. Na beperkte toezeggingen ging hij toch overstag.
Tegenwind ook in Europa
Ook in Brussel neemt de steun voor ambitieus klimaatbeleid echter af. Met veel moeite kwam er nog wel een scherpe doelstelling voor 2040. Intussen wordt veel milieuwetgeving afgezwakt. En lopen er discussies nog meer wetgeving uit te stellen of af te zwakken, zoals het verbod op de verkoop van benzine- en dieselauto's vanaf 2035.
Er kunnen ook negatieve gevolgen zijn als de Europese Unie te strak aan die voortrekkersrol blijft vasthouden, zegt energie-expert De Boer, terwijl bij andere blokken economische belangen altijd voorgaan. "Ik maak me wel zorgen over het verdwijnen van de industrie. Dan zouden onze afhankelijkheden toenemen, bijvoorbeeld voor het importeren van grondstoffen."
Hoogleraar klimaatbeleid De Coninck ziet echter geen tegenstelling. Juist met verduurzaming kan Europa de concurrentie aangaan. "Het idee is vaak dat je door dereguleren wint aan concurrentiekracht. Ik denk juist dat we duurzaamheid moeten reguleren." Dit stimuleert de industrie om te innoveren, zeker als het beleid stabiel is. "Versimpelen prima, maar niet afzwakken", zegt De Coninck. "Het is een recept waarbij je de sweet spot moet vinden."
Advies: werkgever moet tweede ziektejaar loon blijven doorbetalen
12 december 2025 14:09
Het is dringend nodig om het arbeidsongeschiktheidsstelsel op korte termijn te hervormen, zeggen ambtenaren van meerdere ministeries, het UWV, het CPB en het SCP. Maar zij roepen de politiek op daarbij wel de verplichting voor werkgevers te handhaven om bij ziekte twee jaar het loon door te betalen.
In het rapport "Werk aan de WIA naar een stelsel dat weer werkt" erkennen ze dat de doorbetaling tot twee jaar ziekte een zware verplichting is voor werkgevers. Maar het is volgens hen wel een van de beste manieren om ziekteverzuim te verminderen en langdurige arbeidsongeschiktheid te voorkomen.
Prikkel om te herstellen
Bij zieke werknemers die niet meer zijn verbonden aan hun werkgever verdwijnt namelijk een belangrijke prikkel om te herstellen, omdat zij geen baan meer hebben om naartoe te werken. En werkgevers spannen zich ook het tweede jaar meer in om werknemers aan het werk te krijgen.
Een ander groot nadeel van het verkorten van de loondoorbetaling is dat er meer mensen eerder gekeurd moeten worden voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. En dat terwijl het stelsel nu al piept en kraakt onder het tekort aan keuringsartsen.
Politiek verslaggever Roel Bolsius:
"Dat er dringend iets moet gebeuren aan het arbeidsongeschiktheidsstelsel zit inmiddels wel tussen de oren in politiek Den Haag. De kosten zijn tussen 2015 en 2023 gestegen van 5,1 miljard naar 8,3 miljard euro. Meer dan de helft daarvan is gerelateerd aan psychische klachten door werk, zoals burn-outs, stress en ongewenste omgangsvormen.
Opvallend is dat de ambtenaren de formerende partijen adviseren om de loondoorbetaling in het tweede jaar niet af te schaffen. Dat staat wel in de verkiezingsprogramma's van D66 en de VVD (voor kleine ondernemers), en het CDA wil discussie over schrappen van het tweede jaar.
Ook kabinetsadviseur Peter Wennink zegt vandaag in zijn rapport dat werkgevers in Nederland in vergelijking met buurlanden te lang moeten doorbetalen."
De wachtlijsten zijn nu al lang en mensen moeten lang wachten op hun beoordeling. De huidige regels en beoordelingen zijn erg ingewikkeld. Daardoor zijn veel fouten gemaakt bij het bepalen van de hoogte van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Mensen kregen tijdens hun ziekte te veel of juist te weinig geld. Het kwam ook voor dat mensen onterecht helemaal geen uitkering kregen.
Om de wachtlijsten weg te werken en fouten te voorkomen, adviseren de ambtenaren keuringsartsen vooral in te zetten voor meer ingewikkelde gevallen en een deel van hun huidige taken door anderen te laten uitvoeren.
Daarnaast moet het stelsel veel simpeler en moet de aparte uitkering IVA (Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten) vervallen. Verder zou er meer ingezet moeten worden op het voorkomen van ziekte en arbeidsongeschiktheid, en moet meer gedaan worden om mensen die uitgevallen zijn weer (deels) aan de slag te krijgen.
Als het stelsel voor arbeidsongeschiktheid niet drastisch wordt aangepakt kan de wachttijd voor een beoordeling oplopen tot drie jaar in 2030.
Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)
Werknemers die langer dan twee jaar ziek en daardoor gedeeltelijk of helemaal arbeidsongeschikt zijn komen in aanmerking voor een WIA-uitkering.
Binnen de WIA zijn er twee uitkeringen: de IVA voor mensen van wie verwacht wordt dat herstel in de toekomst bijna onmogelijk is, en de WGA als er nog wel kans is op herstel.
De hoogte van de uitkering hangt af van de mate waarin iemand arbeidsongeschikt is en van de hoogte van het oorspronkelijke loon, en wordt door een arts en een arbeidsdeskundige van het UWV bepaald.
Duitsland roept ambassadeur Rusland op matje vanwege 'cyberaanval en desinformatie'
12 december 2025 13:39
De Duitse regering beschuldigt Rusland van een grootschalige cyberaanval op de nationale luchtverkeersleiding in augustus 2024 en een desinformatiecampagne in de aanloop naar de Bondsdagverkiezingen in februari 2025. De Russische ambassadeur is ontboden op het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Volgens de Duitse regering heeft Rusland herhaalde aanvallen uitgevoerd op Duitsland in de vorm van sabotage, cyberaanvallen en desinformatiecampagnes. Rusland zou zo de Duitse samenleving hebben willen verdelen en het vertrouwen in Duitse instellingen willen ondermijnen.
De Duitse regering heeft het over een cyberaanval op de Duitse luchtverkeersleiding in augustus 2024. Daar zit het hackerscollectief APT28 (ook bekend als "Fancy Bear") en de Russische militaire inlichtingendienst GRU achter, meldt een woordvoerder van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken aan Der Spiegel.
Desinformatie
Bovendien kan nu "onomstotelijk worden vastgesteld" dat Rusland heeft geprobeerd "zowel de laatste federale verkiezingen als de lopende interne aangelegenheden van de Bondsrepubliek Duitsland te beïnvloeden en te destabiliseren", meldt de woordvoerder. Tijdens de federale verkiezingscampagne verspreidde een collectief dat zich "Storm-1516" noemt, via nepwebsites video's met desinformatie, voornamelijk gericht tegen de CDU/CSU en de Groenen.
Duitsland veroordeelt de acties van Rusland en gaat volgens de woordvoerder "in overleg met Europese partners tegenmaatregelen nemen". Het is niet duidelijk wat voor maatregelen dat zijn. Wel wordt gezegd dat Duitsland "sancties tegen individuen" zal steunen, meldt Tageschau.
Clair Obscur: Expedition 33 recordwinnaar Game Awards met negen prijzen
12 december 2025 13:16
Videogame Clair Obscur: Expedition 33 is vannacht uitgeroepen tot Game of the Year tijdens The Game Awards, de belangrijkste prijzen in de gamesindustrie.
De game won in totaal negen prijzen, een nieuw record. Het werd naast de hoofdprijs bekroond in de categorieën beste verhaal, beste gameregie, beste art direction, beste muziek, beste onafhankelijke game, beste indiegamedebuut, beste acteerprestatie en beste role-playing game (rpg).
Het vorige record voor meeste gewonnen prijzen bij The Game Awards stamt uit 2020, toen won The Last of Us Part Two er zeven.
Role-playing game
Clair Obscur: Expedition 33 is een role-playing game die zich afspeelt in een fantasiewereld die geïnspireerd is door de belle époque, de periode in Frankrijk en Europa aan het einde van de 19e eeuw tot aan de Eerste Wereldoorlog.
In het duistere spel heeft het mysterieuze wezen The Paintress ervoor gezorgd dat iedereen boven een bepaalde leeftijd (die steeds lager wordt), in rook opgaat. Vrijwilligers van de zogenoemde Expedition 33 werpen zich vervolgens op om haar te vernietigen.
Dat de game zo veel Game Awards heeft gewonnen is weinig verrassend: zowel door het publiek als critici werd het spel geprezen. Zo is op Metacritic te lezen dat kenners de game met een ruime 9 beloonden. Ook gameplatform Power Unlimited gaf het een "uitstekende" score (89).
Ook gamejournalist Ron Vorstermans was niet verbaasd dat de game in de prijzen viel. Hij heeft de uitreiking live gekeken.
"De game is gemaakt door een kleine studio, die eigenlijk uit het niets met zo'n goed spel kwam", zegt hij. Toen het verscheen "stond de wereld echt even stil", legt hij uit, "Het is echt van een heel hoog niveau."
De game-industrie is het grootste onderdeel van de entertainmentindustrie, zegt de gamejournalist. "Er wordt door iedereen uitgekeken naar GTA 6, en dat een kleine studio uit Frankrijk dan komt met een game waarmee ze de halve wereld inpakken, dat is te gek."
Kleine studio
De game is het debuut van de Franse gameontwikkelaar Sandfall Interactive. De oprichter daarvan werkte voorheen voor de grote game-multinational Ubisoft, maar wilde een nieuwe creatieve uitdaging omdat hij zich daar verveelde. Daarom begon hij het relatief kleine Sandfall, waar hij begon met de ontwikkeling van de rpg. Het spel werd ontwikkeld met een team van dertig mensen.
Ook buiten de gamewereld heeft het spel impact, zegt Vorstermans. "De muziek is bijvoorbeeld heel goed: het staat ook hoog op Spotify." Het bijzondere daaraan is dat ze de producer van de muziek "gewoon op Soundcloud" hebben gevonden, en hem vervolgens hebben benaderd om de muziek voor het spel te ontwikkelen".
"En dat diegene nu op deze awards een prijs pakt, dat is heel bijzonder."
Zes verwaarloosde paarden weggehaald van weiland in Leudal
12 december 2025 13:11
De Landelijke Inspectiedienst Dierenwelzijn heeft in het Limburgse Leudal zes verwaarloosde paarden weggehaald bij de eigenaar. De dieren waren ernstig vermagerd en hadden onbehandelde infecties.
De eigenaar was al eens gewaarschuwd. De situatie kwam aan het licht door een melding bij de politie zo'n drie weken geleden. Die ging over een dood paard dat in het weiland lag. Eenmaal daar aangekomen zag de politie ook de andere zes paarden die in slechte staat verkeerden. Ze waren mager en zaten onder de luizen.
De eigenaresse kreeg de opdracht het dode paard te verwijderen. Ze moest ook de andere paarden moest voeren en binnen een week door een dierenarts zou laten controleren.
Bloedworminfectie
Dit gebeurde niet, en dus werden na een week de twee magerste paarden in bewaring genomen door de Landelijke Inspectiedienst Dierenwelzijn (LID). Ze bleken een onbehandelde bloedworminfectie te hebben.
Bij die bij paarden veelvoorkomende infectie komen eitjes van bloedwormen via mest in het weiland terecht, waarna bij het grazen een paard een infectueus larfje kan opeten. Die ontwikkelt zich in de buik van het paard tot worm en nestelt zich in de darmen. Dat kan leiden tot onder meer gewichtsverlies en bloedarmoede bij het paard.
De andere vier paarden werden medisch gecontroleerd en kregen een behandel- en voedselplan. Omdat de eigenaar dat plan ook niet opvolgde, zijn de overige paarden nu ook ingenomen. De kosten voor vervangend onderdak, transport en verzorging worden verhaald op de eigenaresse, schrijft L1 Nieuws.
D66 en CDA: mestplan Wiersma laat zien dat er snel kabinet moet komen
12 december 2025 12:41
De hoofdrolspelers in de formatie zijn zeer kritisch op het plan van demissionair BBB-minister Wiersma voor versoepeling van de regels om mest uit te rijden. "Ik denk dat het desastreuze beleid van deze minister laat zien waarom het nodig is dat er heel snel een nieuw kabinet op het bordes staat", zegt D66-leider Jetten.
Gisteren meldde de NOS dat er binnen het kabinet knallende ruzie is ontstaan over het plan van Wiersma om boeren toe te staan om op bepaalde plekken dicht bij sloten mest uit te rijden. Dat is tegen de huidige regels, die zijn ingesteld vanwege de slechte waterkwaliteit in ons land.
Jetten noemt het plan "schandalig, omdat het boeren op nog grotere achterstand zet en er de komende jaren nog grotere maatregelen moeten worden genomen". Die maatregelen zouden dan dus door het nieuwe kabinet genomen moeten worden, dat waarschijnlijk zijn naam zal gaan dragen.
'Doldrieste stappen'
Ook CDA-onderhandelaar Bontenbal vindt dat Wiersma geen "doldrieste stappen" moet zetten. "Ik hoop dat er in het demissionaire kabinet voldoende verantwoordelijkheidsbesef is om niet nog meer problemen naar het volgende kabinet te kieperen."
Hij wijst erop dat Nederland aan allerlei Europese richtlijnen moet voldoen. Dat lukt volgens hem nu al nauwelijks "en dan helpt het niet om het probleem nog groter te maken". "Wij gaan proberen de puinhoop kleiner te maken door snel een nieuw kabinet te vormen."
Het plan van de landbouwminister is vandaag niet in de ministerraad besproken. Het gaat wat haar betreft nog steeds op 1 januari in, en de nieuwe regels gelden dan voor vier jaar. Volgens haar is het niet zo dat de waterkwaliteit door het hele land even slecht is en er dus overal even strenge regels moeten gelden voor boeren. "Neem maatregelen daar waar ze nodig zijn."
Portefeuille minister Tieman
Wiersma had ruzie met onder anderen minister Tieman van Infrastructuur en Waterstaat, waar de waterkwaliteit onder valt. Hij is ook van de BBB en zou wekenlang hebben geprobeerd zijn partijgenoot op andere gedachten te brengen. Zijn ambtenaren hadden hem geadviseerd er niet mee in te stemmen, omdat het slecht is voor zowel de waterkwaliteit als de stikstofuitstoot.
Tieman is inmiddels overstag gegaan. Hij zei vanmorgen dat hij zich niet herkent in het beeld dat er ruzie was en ontkent ook dat de BBB heeft gedreigd hem zijn portefeuille af te nemen. Hij is in "in overleg" met zijn collega's in het kabinet, zegt hij. "Het is complexe materie. Vandaar dat ik me goed laat adviseren en meerdere vragen stel; ik wil het hele palet op tafel hebben."
De staatssecretaris op het ministerie van Tieman, de VVD'er Aartsen, is nog niet om. Hij zou haar nog willen tegenhouden. Hij zei vanmorgen dat er nog "intensieve gesprekken" worden gevoerd. Hij vindt het zijn verantwoordelijkheid om alle adviezen die er liggen, goed te wegen. "En het is ook onze verantwoordelijkheid om de juiste dingen te doen, ook in demissionaire status, en we zijn er nog niet uit." Het juiste besluit houdt wat hem betreft in "dat we vooruit gaan" in Nederland.
Bontenbal van het CDA zei vanmorgen nog dat hij verwacht dat de VVD in het kabinet het plan nog zal tegenhouden. "Ik weet dat de VVD al meer gekkigheid heeft tegengehouden" in het demissionaire kabinet, dat op dit moment nog uit twee partijen bestaat.